Badania auto/biograficzne
z wykorzystaniem fotografii
W niniejszym projekcie zastosowano podejście auto/biograficzne (zob. Miller 2003; Kafar 2011; Jakubowska-Malicka 2011; Pryszmont-Ciesielska 2009), gdyż źródłem wiedzy na temat macierzyństwa były doświadczenia badanych kobiet – naszych Narratorek oraz osobista wiedza badaczek – w roli kobiet i matek. W podejściu tym badacz może potraktować swoją biografię jako jedno ze źródeł wiedzy o interesujących go zjawiskach i prócz tego włączyć do badań biografie innych badanych. Wówczas, te różnorodne wobec siebie biografie obu podmiotów badania, stają się równymi wobec siebie i istotnymi źródłami wiedzy wyznaczając granice perspektywy badawczej. Badacz prowadząc badania (re)konstruuje zarówno własną biografię, jak i biografie osób badanych i w tym sensie stanowią one dla niego źródła wiedzy na temat świata społecznego (Pryszmont-Ciesielska 2009, 38-39). W Polsce badania z wykorzystaniem podejścia auto/biograficznego stanowią pewną niżę metodologiczną. Przykładem związanym z dyscypliną pedagogiki jest praca Luby Jakubowskiej-Malickiej, pt. „Tożsamość kulturowa Polaków z Kazachstanu w kontekście tendencji globalizacyjnych” (2011). Pracą socjologiczną, wykorzystującą autonarrację autorki związaną z doświadczeniem macierzyństwa, jest monografia autorstwa Ewy Zakrzewskiej-Manterys, pt. „Down i zespół wątpliwości. Studium z socjologii cierpienia (1995). Interesujące spojrzenie na zagadnienie auto/biografii prezentuje także Marcin Kafar w tekście pt. „Od spotkania do wspólnoty. Autobiograficzny raport z terenu” (2004). Autor opublikował także tom pod redakcją, który poświęcony jest zagadnieniom autobiografii. Jest to praca z pogranicza antropologii, kulturoznawstwa i pedagogiki, pt. „Biografie naukowe. Perspektywa trans dyscyplinarna” (2011).
Istotną rolę w prowadzonych badaniach odegrały także strategie badawcze z użyciem fotografii (zob. Konecki 2005), ponieważ zarówno samodzielne fotografowanie, jak i analiza prywatnych kolekcji zdjęć narratorek, stanowiły ważną technikę gromadzenia wiedzy o ich doświadczeniach macierzyństwa.
Połączenie podejścia auto/biograficznego oraz strategii badawczych z użyciem fotografii można określić jako perspektywę auto/foto/narracji. Autorskie autorelacje i relacje (czyt. wypowiedzi) badanych narratorek oraz fotografie ukazujące fragmenty ich życia codziennego utworzyły wspólne źródło wiedzy o badanych problemach, tj. auto/narracje wyrażone przy pomocy werbalnej i obrazowej.
Martyna Pryszmont-Ciesielska
[fragment „Wprowadzenia” do pracy zbiorowej pt. „Macierzyństwo w relacjach auto/biograficznych i fotografiach kobiet” pod redakcją Martyny Pryszmont-Ciesielskiej, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław (w druku)].
Bibliografia:
- DENZIN N.K., LINCOLN Y.S., 2009, Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych, przeł. K. Podemski, [w:] N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, tom 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- JAKUBOWSKA-MALICKA L., 2011, Tożsamość kulturowa Polaków z Kazachstanu w kontekście tendencji globalizacyjnych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona w Legnicy, Legnica.
- KAFAR M., 2011, Biografie naukowe. Perspektywa transdyscyplinarna, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
- KAFAR M., 2004, Od spotkania do wspólnoty. Autobiograficzny raport z terenu, [w:] G.E. Karpińska (red.), Codzienne i niecodzienne. O wspólnotowości w realiach dzisiejszej Łodzi, „Łódzkie Studia Etnogaficzne”, t. 43.
- KONECKI K., 2005, Wizualne wyobrażenia. Główne strategie badawcze w socjologii wizualnej a metodologia teorii ugruntowanej, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, tom 1, nr 1 – grudzień.
- MILLER N., 2003, Auto/biografia w badaniach nad edukacją i uczeniem się całożyciowym, „Teraźniejszość Człowiek Edukcja”, nr 1(21).
- PRYSZMONT-CIESIELSKA M., 2009, Podejście auto/biograficzne w badaniach nad edukacją – propozycja metodologiczna, „Teraźniejszość Człowiek Edukacja”, nr 2.
- SZTOPMKA P., 2005, Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- ZAKRZEWSKA-MANTERYS E., 1995, Down i zespół wątpliwości. Studium z socjologii cierpienia, Wydawnictwo Naukowe „Semper”, Warszawa.