Badania auto/biograficzne
z wykorzystaniem materiałów wizualnych
W niniejszym projekcie zastosowano podejście auto/biograficzne (zob. Miller 2003; Kafar 2011; Jakubowska-Malicka 2011; Pryszmont-Ciesielska 2009), gdyż źródłem wiedzy na temat macierzyństwa były doświadczenia badanych kobiet-matek oraz osobiste doświadczenia i wiedza badaczki. W podejściu tym badacz może potraktować swoją biografię jako jedno ze źródeł wiedzy o interesujących go zjawiskach i prócz tego włączyć do badań biografie innych badanych. Wówczas, te różnorodne wobec siebie biografie obu podmiotów badania, stają się równymi wobec siebie i istotnymi źródłami wiedzy wyznaczając granice perspektywy badawczej. Badacz prowadząc badania (re)konstruuje zarówno własną biografię, jak i biografie osób badanych i w tym sensie stanowią one dla niego źródła wiedzy na temat świata społecznego (Pryszmont-Ciesielska 2009, 38-39). W Polsce badania z wykorzystaniem podejścia auto/biograficznego stanowią pewną niżę metodologiczną. Przykładem związanym z dyscypliną pedagogiki jest praca Luby Jakubowskiej-Malickiej, pt. „Tożsamość kulturowa Polaków z Kazachstanu w kontekście tendencji globalizacyjnych” (2011). Pracą socjologiczną, wykorzystującą autonarrację autorki związaną z doświadczeniem macierzyństwa, jest monografia autorstwa Ewy Zakrzewskiej-Manterys, pt. „Down i zespół wątpliwości. Studium z socjologii cierpienia (1995). Interesujące spojrzenie na zagadnienie auto/biografii prezentuje także Marcin Kafar w tekście pt. „Od spotkania do wspólnoty. Autobiograficzny raport z terenu” (2004). Autor opublikował także tom pod redakcją, który poświęcony jest zagadnieniom autobiografii. Jest to praca z pogranicza antropologii, kulturoznawstwa i pedagogiki, pt. „Biografie naukowe. Perspektywa trans dyscyplinarna” (2011). [fragment „Wprowadzenia” do pracy zbiorowej pt. „Macierzyństwo w relacjach auto/biograficznych i fotografiach kobiet” pod redakcją Martyny Pryszmont-Ciesielskiej, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław (w druku)].
Ważną techniką gromadzenia danych była prezentacja autobiograficzna, ponieważ badane kobiety zostały poproszone o pisemne przedstawienie swojej historii, ze szczególnym uwzględnieniem trajektorii edukacyjnej i zawodowej, zgodnie z przygotowanym do tego celu narzędziem badawczym (dostępne w zakładce: „Narzędzie badawcze”). Narzędzie to zostało skonstruowane w taki sposób, aby nie narzucać badanym toku autonarracji, lecz jedynie wskazywać ważne (z punktu widzenia podjętego tematu) obszary zainteresowań. Ponad to, narzędzie to umożliwiło badanym dowolny wybór formy relacji autobiograficznej (tab.1 w narzędziu badawczym).
Istotną rolę w prowadzonych badaniach odegrały także strategie badawcze z użyciem materiałów wizualnych, ponieważ badane kobiety-matki oraz badaczka, prezentując swoje autobiografie, odwoływały się do różnych tego typu dokumentów, np. fotografii, obrazów, rysunków.
Martyna Pryszmont-CiesielskaBibliografia:
- DENZIN N.K., LINCOLN Y.S., 2009, Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych, przeł. K. Podemski, [w:] N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, tom 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- JAKUBOWSKA-MALICKA L., 2011, Tożsamość kulturowa Polaków z Kazachstanu w kontekście tendencji globalizacyjnych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona w Legnicy, Legnica.
- KAFAR M., 2011, Biografie naukowe. Perspektywa transdyscyplinarna, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
- KAFAR M., 2004, Od spotkania do wspólnoty. Autobiograficzny raport z terenu, [w:] G.E. Karpińska (red.), Codzienne i niecodzienne. O wspólnotowości w realiach dzisiejszej Łodzi, „Łódzkie Studia Etnogaficzne”, t. 43.
- KONECKI K., 2005, Wizualne wyobrażenia. Główne strategie badawcze w socjologii wizualnej a metodologia teorii ugruntowanej, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, tom 1, nr 1 – grudzień.
- MILLER N., 2003, Auto/biografia w badaniach nad edukacją i uczeniem się całożyciowym, „Teraźniejszość Człowiek Edukcja”, nr 1(21).
- PRYSZMONT-CIESIELSKA M., 2009, Podejście auto/biograficzne w badaniach nad edukacją – propozycja metodologiczna, „Teraźniejszość Człowiek Edukacja”, nr 2.
- SZTOPMKA P., 2005, Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- ZAKRZEWSKA-MANTERYS E., 1995, Down i zespół wątpliwości. Studium z socjologii cierpienia, Wydawnictwo Naukowe „Semper”, Warszawa.